Malëna - rozeszłoscë midzë wersjama

Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linijô 1:
[[Òbrôzk:Malina.jpg|thumb|Malëna]]
'''Malëna włascëwô''' (''Rubus idaeus'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[gatunek (biologia)|gatënk]] [[roślina wieloletnia|roscënë wielolatni]] z rodzëznë [[różowate|różowatëch]]. W stônie dzëczim wëstãpùje dosc telé krézu Azjë a téż w wnetka całi [[Europa|Eùropie]], òkrôm [[Portugalia|Portugalië]] i [[Islandia|Jislandië]]<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxgenform.pl?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2010-04-28}}</ref>. W Pòlsce je pòspòlitô na całim òbszarzë. Je ùprawiônô w wielu regionach swiata
 
== Mòrfologiô ==
Linijô 9:
 
== Biologia i ekologia ==
Krzew, [[fanerofity|nanonofanerofit]]. Rośnie w [[las]]ach, zaroślach, [[ziołorośla]]ch, na zrębach, na zboczach. Na niżu i w [[góra]]ch do 2000 m n.p.m. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla klasy (Cl.) ''[[Epilobietea angustifolii]]'' i [[zespół roślinności|zespołu roślinności]] ''[[Rubetum idaei]]''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Matuszkiewicz |imię= Władysław |tytuł= Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn = 83-01-14439-4}} </ref>. Roślina z dużymi wymaganiami glebowymi. Rośnie najlepiej na stanowiskach osłoniętych od słońca i lekko zacienionych. Preferuje luźne, niezbyt suche, żyzne i bogate w składniki pokarmowe gleby o lekko kwaśnym odczynie. Malina jest rośliną o dużej odporności na mrozy <ref>{{cytuj stronę |url=http://rosliny.urzadzamy.pl/baza-roslin/owocowe/malina-wlasciwa,16_1135/ | tytuł=Malina właściwa | data dostępu=2013-27-06 | autor = Agata Krzepińska | rok=2013 | język=pl}}</ref>
 
== Zastosowanie ==
* [[Rośliny uprawne|Roślina uprawna]]. Jest uprawiana od [[średniowiecze|średniowiecza]] jako [[Owoce jadalne|krzew owocowy]]. Jej uprawa jest w Polsce dość rozpowszechniona. W uprawie znajduje się szereg odmian uprawnych będących mieszańcami międzygatunkowymi. Forma typowa i liczne odmiany owocują na pędach dwuletnich, od niedawna istnieją w uprawie odmiany owocujące na pędach jednorocznych.
* [[Sztuka kulinarna]]. Owoce są smaczne i pachnące, nadają się do spożycia zarówno na surowo, jak i na przetwory: [[sok]]i, [[dżem]]y, [[konfitura|konfitury]]. Ze względu na obecność związków [[puryna|purynowych]] powinni ich jednak unikać chorzy na [[dna moczanowa|podagrę]] oraz zapalenie nerek. U niektórych ludzi maliny wywołują [[alergia|uczulenie]]<ref name=A>{{cytuj książkę |nazwisko=Mazerant |imię=Anna |tytuł= Mała księga ziół |rok=1990 |wydawca= Inst. Wyd. Zw. Zawodowych |miejsce= Warszawa |isbn = 83-202-0810-6}}</ref>. U dziko rosnących malin owoce są bardzo często robaczywe.
* [[rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]:
** [[Surowiec zielarski]]: owoc ''Fructus Rubi idaei'' (''Bacca Rubi idaei'') bogaty w cukry ([[sacharoza]], [[fruktoza]], [[glukoza]]), [[olejek eteryczny]], [[pektyny]], pochodne cyjanidyny, szereg witamin (E,B1,B2,B6) a także kwasy organiczne jak choćby: cytrynowy, jabłkowy i salicylowy; oraz liść – ''Folium Rubi idaei'' – duża zawartość witaminy C (300 mg%), garbniki, kwasy organiczne, śluzy, żywice.
** Działanie: owoce mają działanie napotne i ogólnie wzmacniające ze względu na zawartość witamin. Podobne działanie, lecz jeszcze silniejsze mają liście, które ponadto działają moczopędnie, żółciopędnie, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, ściągająco, oraz poprawiają przemianę materii. [[Napar]] z suszu owocowego i liści wykorzystuje się w stanach [[gorączka|gorączkowych]].
 
== Bibliografiô ==