Wikipedia

Nudle - rozeszłoscë midzë wersjama

Przeglądaj historię interaktywnie
← Pòprzédnô edicëjô
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
drobné zmianë, red., jãzëk („nudle” to wielnô lëczba)
 
Linijô 2:
'''Nudle''' – wiktowi produkt, zrobiony z [[Mąka|mączi]], [[Wòda|wòdë]] i nieczedë jajów (gôdómë wtedë ò nudlach jajecznëch), a téż jinëch składników, ò szeroczi gamie ształtów i zastosowaniów.
 
===== Historiô =====
.......................................................................................................................................................................................................................
 
Nôstarszé nudle nalazłé òstałë w Chinach – bëłë sztërë tësące lat stôré i miałë kòl 20 calów długòscë. Nalezlë je we wsë z czasu neòlitu nad brzegã Żôłti Rzéczi. To nôstarszé òdkrëté przez archeòlogów jedzenié. Wedle legeńdë do Eùropë miôł je pòdobno sprowadzëc wenecczi wanożnik Marco PòloPolo. Je to jednak blós legeńda, bò ju tësąc lat wczasni, w II wiekù naji erë, rzimsczi badôcz Galen wspòmniôł ò tegò zortu jôdze<ref>[http://archive.aramcoworld.com/issue/201301/pasta.s.winding.way.west.htm ''Pasta's Winding Way West'']</ref>, równak Mùhammad al-Idrisi ùdokùméntowôł jistnienié sëszonëch nudlów (taczich, jak dzysdniowi) w pôłniowi [[Italskô|Jitalsczi]], na [[Sycyliô|Sycylii]] i w Trabii kòl XII wiekù, to je jesz przed narodzenim Marco Polo.
 
===== '''Produkcjô''' =====▼
...............................................................................................................................................................................................................................................................................
 
▲===== '''Produkcjô''' =====
[[File:Tagliatelle al sole, detail.jpg|thumb|Tagliatelle sëszony na słuńcu]]
[[File:Spaghetti (4578373726).jpg|thumb|Spaghetti]]
Na proces produkcëji nudlów skłôdają sã: przërëchtowanié surowców, spòrządzenié casta, fòrmòwanié, wërzinanié, sëszenié, sortowanié i pakòwanié produktu gòtowégò.
 
Pòdstawòwim surowcã do produkcëji nudlów je kaszkanudlowi nudlowôgriz (semolina) abò nudlowô mąka nudlowô, chtërny skłôd jinaczi sã òd składu mączi stosowóny do produkcëji chleba (m.jin. zawiérô òna wiãciwiãcy glutenu). ZarównoRówno mąka do produkcëji nudlów, jak i semolina są òtrzymywóné z pszénicë twardi pszénicë.  Dobrą mąkã nudlową mąkã mòżna téż òtrzëmac z òdpòwiednio dobrónëch mieszankówmieszónków pszénicë zwëczajny pszénicë<ref>Aleksander (red.) Lempka: ''Towaroznawstwo produktów spożywczych''. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1975, s. 376.</ref>
 
Kòlejnym wôżnym surowcã je wòda. Winnô òna spełniëwac wëmagania wòdë przeznaczony do piciôpicô. Ji  dodôwk je ò prawie 50% mniészi niż w przëpôdkù casta przeznaczonégò do produkcëji chleba. W zależnoscë òd spòsobù wëtwôrzaniô casta, wòda stosowónô do wërobù nudlów pòchòdzącôpòwinna miec pasowną temperaturã.

W przëtrôfkù produkcji z mąki, chtërna nie pòchôdô z pszénicë twardi, abò téż dlô wzbògaceniô produktu, stosëje sã dodôwk jajów. Jinyma składnikama dodôwónyma do nudlów mògą bëc midzë jinyma barwniczi (np. karotenoidëkarotenojidë, sok ze szpinakù).
 
Fòrmòwanié nudlów òdbywô sã na zasadze tłoczeniô pòd cësnienim, krajaniô abò téż wëcëskaniô. Nudlóm nadôwô sã rozmajité sztôłtë. Spòtykóné są m.jin. szlôfczi, rurczi, mùszelczi, swiderczi, nitczi, blewiązczi, a téż òkazjowé sztôłtë związóné ze swiãtama. Tradycyjné nudle Daleczégò Wschòdu, fòrmòwané są rãczno, pòprzez rolowanié i rozcąganié wiele razy skłôdónégò pòdłùżnégò sztëczka casta. Nudle domòwi robòtë, m.jin. w pòlsczi kùchni, robi  sã przez cãcé zrolowónégò płata rozwałkòwónégò cenkò casta, przez co òtrzimùje sã blewiązczi zbliżoné do włosczich tagliatelle, przed gòtowaniém letkò pòdsëszóné na stolnicë.
 
Pò ùfòrmòwaniù nudle pòddôwô sã sëszeniu. Sëszenié nudlów przebiégô w trzech etapach:
1.   #Sëszenié wstãpné – stosëje sã tuwò pòwietrzé ò nisczi fùchtnoscë i dosc wësocziéwësoczi temperaturë, abë zapòbieczapòbiéc sklejaniu sã nudlów).▼
2.   #Sëszenié pasownégłówné – zwiãkszenié fùchtnoscë prowadzy do równomiérnégò sëszeniô nudlów.▼
3.   #Sëszenié kùńcowé – dosëszenié do kùńcowi fùchtnoscë, stosowóné dlô fòrmów ò wiôldżëch rozmiarach.▼
 
Pò wësëszenim i pòsortowanim, nudle są pakòwóné – w hańdlu je ònsą òne dostãpny nôczãszcinôczãscy w òk.kòl półkilowëch òpakòwaniach.▼
▲1.   Sëszenié wstãpné – stosëje sã tuwò pòwietrzé ò nisczi fùchtnoscë i dosc wësoczié temperaturë, abë zapòbiec sklejaniu sã nudlów).
 
▲2.   Sëszenié pasowné – zwiãkszenié fùchtnoscë prowadzy do równomiérnégò sëszeniô nudlów.
 
▲3.   Sëszenié kùńcowé – dosëszenié do kùńcowi fùchtnoscë, stosowóné dlô fòrmów
 
ò wiôldżëch rozmiarach.
 
▲Pò wësëszenim i pòsortowanim, nudle są pakòwóné – w hańdlu je òn dostãpny nôczãszci w òk. półkilowëch òpakòwaniach.
 
===== Nudle w diece człowieka =====
Nudle są półproduktã, co òznôczô, że przed zjedzenim nôleżi gò òdpòwiednio przëszëkòwac (wëjątk stanowią nudle skrobiowé, pòwszechno znóné pòd nazwą nudlów chińsczich nudlów, chtërne mòżna spòżëwac bez wczasniszi òbróbcziwczasniészi termiczny òbróbczi). Nudle, w leżnoscë òd fòrmë, gòtëje sã òd czilkaczile do czilkanôsceczilenôsce minut. Dobrze ùgòtowóné nudle mùszą bëc ''al dente'', to je stawiac zãbóm letczi òpór w czasu jedzeniô i nie rozpłëwac sã òd razu w gãbie. Temù, że nudle mają w se wiele skrobi i pòwszechnépòwszechno jedzeniésã nudlówje spòżiwô, nudle są – pòdobno jak jinné produktë zbòżowé, są głównym–głównym źrzódłãzdrzódłã wãglowòdanów w diece. Nudle stanowąjawią zarównosã pòdstawãrówno pòdstawą niechtërnëch daniówdanió,  abòjak i bywôbiwają dodôwkã do zupów. MòżeMògą bëc pòdôwóny z zósama, sérã żëłtim, i biôłim sérã, a téż na słodkò. Nudle (''jit. pasta'') jesą jednym z pòdstawòwëch daniów kùchni jitalsczi kùchni.<ref>Jan (red.) Gawęcki, Lech (red.) Hryniewiecki: ''Żywienie człowieka. podstawy nauki o żywieniu''. Warszawa: wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 145. <nowiki>ISBN 83-01-13294-9</nowiki></ref> ..............................................................................................................................................................................................................................................................................{{przëpisë}}▼
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
 
==Przëpisczi==
▲Nudle są półproduktã, co òznôczô, że przed zjedzenim nôleżi gò òdpòwiednio przëszëkòwac (wëjątk stanowią nudle skrobiowé, pòwszechno znóné pòd nazwą nudlów chińsczich, chtërne mòżna spòżëwac bez wczasniszi òbróbczi termiczny). Nudle, w leżnoscë òd fòrmë, gòtëje sã òd czilka do czilkanôsce minut. Dobrze ùgòtowóné nudle mùszą bëc ''al dente'', to je stawiac zãbóm letczi òpór w czasu jedzeniô i nie rozpłëwac sã òd razu w gãbie. Temù, że nudle mają w se wiele skrobi i pòwszechné jedzenié nudlów, pòdobno jak jinné produktë zbòżowé, są głównym źrzódłã wãglowòdanów w diece. Nudle stanową zarówno pòdstawã niechtërnëch daniów  abò bywô dodôwkã do zupów. Mòże bëc pòdôwóny z zósama, sérã żëłtim, biôłim, téż na słodkò. Nudle (''jit. pasta'') je jednym z pòdstawòwëch daniów kùchni jitalsczi.<ref>Jan (red.) Gawęcki, Lech (red.) Hryniewiecki: ''Żywienie człowieka. podstawy nauki o żywieniu''. Warszawa: wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 145. <nowiki>ISBN 83-01-13294-9</nowiki></ref> ..............................................................................................................................................................................................................................................................................{{przëpisë}}
{{przëpisë}}
 
[[Kategòrëjô:Kùchniô]]
Z "https://csb.wikipedia.org/wiki/Nudle"