Krëpë - rozeszłoscë midzë wersjama

Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linijô 1:
'''Krëpë''' – jadalné semiona zbòżów abò zbòżów rzekòmëch, czãsto w letkò rozdrobniony pòstacëji (le nié tak baro jak [[mąka]]) abò blós pòzbawiony cwiardi łusczi. Dzãka wësoczi zawôrtoscë skrobi pòsôdają wësoką kôrmną wôrtosc. Krëpóma nazéwóné są kasze òtrzimóné z zôrna, chtërno òstało tylkò òbłuszczoné i ewentualno wëpòlérowóné, przë zachòwanim sztôłtu zôrna.<ref>1.7.1. Otrzymywanie i podział kasz. W: Małgorzata Konarzewska: ''Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik do nauki zawodu kucharz w technikum i szkole policealnej''. Wyd. 2011. T. 2. REA s.j., s. 51. <nowiki>ISBN 978-83-7141-980-5</nowiki>. Cytat: W zależności od stopnia przerobu i wielkości ziaren otrzymuje się: / kasze krupy, zachowujące w przybliżeniu kształt ziarna, są tylko obłuszczone i ewentualnie polerowane (...).</ref>
 
Krëpë to produkt z fùlownégò zôrna, chtëren zawiérô nôceniészé jegò składniki: łusczi i zôrodczi. To dzãka temù krëpë bògaté są m.jin.w magnés, cynk, żelaz,pòtas,  fòsfòr, witaminë z grëpë B i witaminã E. Czim grëbszé krëpë (bùkwitné,  jãczmiannôjãczmianné), tym wicé zawiérô błonnika, chtëren rëchtuje robòtã flaków, wchłôniô nadmiar chòlesterolu, tłùszczów. Produktë te zawiérają téż rutynã, ktërna wzmôcniô krwionosné nôczënia.<ref>Dlaczego warto jeść kaszę? - porady Mowimyjak.pl</ref>
 
== Historiô ==
Òd wieków ùżiwóné jakò jeden z pòdstawòwëch składników kùlinarnëch na swiecie. Òd kùńca XVI wiekù krëpë ùchòdzałë w pòlsczi kùchni za primitwną jôdã, chtërną żëwilë sã główno lëdzë bidny i chòri.<ref>Aleksandra Chomicz, Alina Stradecka: ''Kasze. Pożywne źródło witamin''. Świat Książki, 2014, s. 5.</ref> W rokù 1610 Szymón Syreńsczi, zanotowôł w Zélnikù ''Lëdze stôrégò wiekù pùczi chleba nie ùżiwalë, grysu z jãczmiénia òtłùszczonégò, samòszé i pszéńcë ùżiwôlë, pòtemù za znajomòscą chleba òpùscëlë tã pòtrawã, dlô chòrëch ją doktoróm òstawiwszë, chtërną  pòtemù  kaszywã i kaszą nazwóno''. Markiz de Beauplan w swòjim òpisenkù wschòdniëch pòłaców Małopòlsczi.<ref>Eryk Lasota, Wilhelm Beauplan: ''Opis Ukrainy''. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972</ref>pòstrzód pòtrawów prostégò rusczégò lëdu wëlicziwô: pierodzi, plińcë z bùkwitu, kapùstã pòdôwóną ze szpiekã, groch, klusczi i krëpë. W rokù 1682 Stanisłôw Czerniecczi, kùchôrz wòjewòdë krakowsczégò w dzele ''Compendium ferculorum'' pòstrzód 333 receptów  wëmiéniô blós jeden co wëzwëskùje krëpë, je to brejka ùgòtowónô na mlékù z dodôwkã  jaja, rodzynków i cynamònu, na kùńcu ùpiekłô w piekarnikù. Na przëgrańczu pòlskò-rusczim jadło sã ''kaszã (krëpë) jãczmianną, ówsną i òrkiszową, bùkwitny chãtno sã  nie jôdało.''<ref>Oskar Kolberg. Sanockie-krośnieńskie str. 85</ref>
 
== Przëpisczi ==
[[Kategòrëjô:Kùchniô]]