Neùtronowô gwiôzda - rozeszłoscë midzë wersjama

[[Òbrôzk:Chandra-crab.jpg|thumb|250x250px]]

'''Neùtronowô gwiôzda''' – pòwstaje w wënikù wëbùchù gwiôzdë tzw. supernowi w póznym stadium ewòlucji gwiôzdów. [[Gwiôzda]] ò masë wiãkszi jak 10 masów [[Słuńce|Słuńca]], wëtwôrzô ù kresu swòji ewòlucji żelôzny dërżéń wielkòscë Zemi, w chtërnym nie mògą ju zachôdac reakcje jądrowi syntezë. [[Elektronë]] pãdzą tedë z prãdkòscą równą bezlëcha [[prãdkòscë widu]]. Cësnienié rozpãdzonëch elektronów równoważi grawitacyjną sëłã przëcyganiégò gãsti materie. Ale przë dostateczno wiôldżi energii elektronów (temperatura wënôszô tedë kòl 10 miliardów Kelwinów), parłãczą sã òne z protonama, twòrzącë neùtronë. Cësnienié maleje, grawitacyjné òddzałiwanié bierze górã i w niecałą sekùndã dërżéń sã zapôdô i zamiéniô w neùtronową gwiôzdã. Dzél wëzwòlony przi tim energii je przekôzóny materii òtaczający dërżéń, chtërna z prãdkòscą czilenôscë tesący kilometrów na sekùndã rozbiégô sã w kòsmiczny przestrzeni. Całé zjawiskò, widoczné z daleka jakno gwôłtowny rozbłisk, nosy pòzwã supernowi<ref name=":0">[http://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/news/casa2011.html NASA'S Chandra Finds Superfluid in Neutron Star's Core (ang.). NASA, 2011-02-24. [dostęp 2011-02-24].]</ref> II tipù.

Gãstosc neùtronowi gwiôzdë przekrôczô 10¹² g/cm³ i w centrum je wiãkszô jak w atomòwim jądrze, a strzédnice neutronowych gwiôzdów są w grańcach òd 10 do 100 km. Jich masa mòże bëc nôwëżi kòl 2,8 raza wiãkszô òd masë Słuńca. Żlë cząstczi wëbùchù są masywniészé to pòwstôwô [[czôrnô dzura]]. Neùtronowi gwiôzdë są dlô nas òstatnim zdrzódłã jinfòrmacjëji ò nôbarżi skrajnym, a jesz dostãpnym òbserwacji stanie materii we Wszechswiece. Szacëje sã, że co tësãcznô gwiôzda w naszi Galaktice to neùtronowô gwiôzda.<ref>''[http://www.fuw.edu.pl/~ajduk/zjazd/haens.htm Paweł Haensel]'' [http://www.fuw.edu.pl/~ajduk/zjazd/haens.htm - Jądra atomowe we wnętrzu gwiazd neutronowych]  

</ref>