|
[[Òbrôzk:Wolfgang-amadeus-mozart 1.jpg|thumb|Mozart]]
'''Wolfgang Amadeus Mozart[[de:Mozart]] [[an:Goethe]][[ru:Goethe]][[fa:Goethe]] ''', (ùr. [[27 stëcznika]] 1756 w Salzburgù|[[Salzburg1756]] w Salzbùrgù, zm. [[5 gòdnika1791gòdnika]] [[1791]] we Wiedniu) – austriacczi[[Aùstriô|aùstriacczi]] (czãsto spotykôspòtikô sã równieżtéż òkreslenie m''iemiecczimiemiecczi'') kompozytorkòmpòzytór i wirtuoz grë na instrumentach klawiszowëch, chternégò twórczosc związanô bëła główniezwiksza z austriacczimaùstriacczim WiedniemWiedniã. RazimRazã z HaydnemHaydnã iBeethovenémi Beethovenã zaliczóny je do trójczi tzwtpzw. „klasëków„klasyków wiedeńsczich” .
[[Òbrôzk:Mozart SY06 Incipit.gif|mały]][[Òbrôzk:Mozart KV300i 3a.png|mały|Mozart KV300i]]]]
ùrodzonyÙrodzony w SalzburgùSalzbùrgù, bãdącymjaczi wówczasbéł wnenczas stolëcą niezależnégòsamòstójnégò, w ramach Rzeszë, arcybiskupstwaarcybiskùpstwa (dopierodopierkù w latach 1805–1810 i ponowniezôs odòd 1814 terenë tëte stałë sã czãscuczãscą CesarstwaAùstriacczégò AustriacczégòCésarstwa). BëłBéł sódmymsódmim dzecczimdzeckã miemiecczégò kompozitorakòmpòzytora Leopòlda Mozarta i AnëMariëAnë Marii z dodomu Pertl. Miôł starszãstarszą oò piãc lat sostãsostrã Mariã i Annã nazywanąpòzéwóną Nannerl, chternachtërna takżetéż przejawiała ùzdolnienia mùzyczné ùzdolnienia. RazémPòspół z nią, czedë miała 11 lat, małi Wolfgang grywôł duetëgrëwôł klawesynowé duetë na zasłoniãtijzasłoniãti jedwabistëmjedwabistim materiałémmateriałã klawiaturze. òjc–Òjc – Leopold Mozart – wòziłwòzył ich pò całi [[Eùropa|EuropieEùropie]], przez co Wolfgang zaczął chòrowac. W rokù1761rokù 1761 skompònowôłskòmpònowôł swój piérwszipiérszi ùtwór – ''Menuet i Trio'' KV 1.
Pòzostała piątka rodzéństwa zmôrłazmarła w wiekùdżibùlczënëch niemowlãlcymlatach. W wiekù trzëch lat Wolfgang, słëszącsłëszącë grã sostrë na klawesënieklawesynie, zabawiał sã wëszukiwaniemwëszukiwanim tercji na tim instrumence (jak wspòminô pózniepózni jégòjegò sostra). òdÒd piątégò rokù żëca ùczyłùcził sã grë na klawesënieklawesynie pòd kierunczimczerënkã swòjégò òjca.
[[Òbrôzk:Mozart SY06 Incipit.gif|mały|Mozart SY06 Incipit]]
=== '''Miona Mozarta''' ===
Na chrzce nadano mù miona ''Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus'', pierwszépierszé na czesc swiãtégò katolicczégò patrona dnia ùrodzeniaùrodzeniô Jana Chryzostoma, ''Wolfgang'' na pamiątkã dziadka ze stronë matczi, a ''Teofil'' na pamiątkã òjca chrzestnégò. Przez wiãkszosc żëca kompòzytor pòsługiwôł sã jednakrównak mionama ''Wolfgang Amadé''. ''Amadé'' to francëskô wersjawersjô grecczégò
miona ''Teofil'' ( ''drëch ''B''ò''gaBòga'' abò ù'' miłowanyùmiłowany przez B''ò''gaBòga''). CzesdesCzedës ùżiwaôłùżiwôł także wersji włosczi (''Amadeo''). We wczesnëch dokùmentach wëstępòwaławëstãpòwała równieżtéż formafòrma [[Wolfgang Gottlieb]] (''Gottlieb'' to miemiecczé tłumaczenié dlô ''Teofil''). Natomiast nigdë nie ùżywôłùżiwôł nôjpòwszechnéjszejnôbarżi dzisurozkòscérzóny wersjidzysô łacinsczé[[Łacyńsczi jãzëk|łacyńsczi]] wersji ''Amadeus''. Za młodu rodzëcestarszi ùżywalë téż zdrobnień ''Wolferl'', ''Wolfgangerl'' i we wczesnëch czasach ''Wolfi'', ò czim je wiedzec z lëstów òjca.▼
=== ''' KrésKùńc żëcô''' === ▼▲miona ''Teofil'' (drëch ''B''ò''ga'' abò ù''miłowany przez B''ò''ga''). Czesdes ùżiwaôł także wersji włosczi (''Amadeo''). We wczesnëch dokùmentach wëstępòwała również forma [[Wolfgang Gottlieb]] (''Gottlieb'' to miemiecczé tłumaczenié dlô''Teofil''). Natomiast nigdë nie ùżywôł nôjpòwszechnéjszej dzisu wersji łacinsczé ''Amadeus''. Za młodu rodzëce ùżywalë téż zdrobnień ''Wolferl'', ''Wolfgangerl'' i we wczesnëch czasach ''Wolfi'', ò
Mozart spdzôłspãdzôł òstatniéòstatné lata swéjégòswòjégò żëcô we Wiedniù |[[Wiedeń|<nowiki>|</nowiki>]][[Wiedéń]], gdze do dzysù mòżna zwiedzac jeden z jégòjegò apartaméntów przprzë ë''Domgasse 5 '', pòłożony w pòbliżu katedrë Sw. Szczepana. W bùdinkù tëmtim Mozart skòmpònowôł w 1786 ''[[Weselé Figara]]''. ▼
Jesz w rujanie 1791 nikt bë nie przëùszczôłprzëpùszczôł, że za dwa miesące Mozart ju nie bãdze żëł. Przez wiele lat nie wiedzanobëło wiedzec, co bëło przëczëną smiercë kòmpòzytora, tradycijaromanticznô romantyczôtradicjô zas stwòrzôłastwòrziła wokółwkół tegò faktu wiele fantastycznëch legendlegeńd. Pò długotrwałédługòtrwałi analizémediczni medëcznéanalize Antona Neumayra ùstalono jednakrównak dosc szczegółowészczegółowi przebiég chòrobë Mozarta, w chternémchterny òpise znajdujãznajdują sã taczé òbjawë, jak: wësokô gòrączka, òbfité wëdzielanieéwëdzélanié pòtu i wësëpka, stanzapôliwny zapalnystón i òbrzmieniénabrzëmienié w òbrãbie nogów. ▼czim wiadomo z lëstówé òjca .
Smiérc przerwała robòtã Mozarta nad mszą żałobną ''Requiem''. Na prosbã biłczébiałczi Mozarta dzeło to dokòńczëlë jégòjegò drechëdrëszë kòmpòzytorë, Joseph Eybler [[Eybler]] i Franz Xaver Süssmayr. W rãkopise Mozarta òstatnieòstatné nutë pòstawioné jegò rãką przëpadają na 8 takt partii wòkalnëch ''Lacrimosa''. Długò wierzono, że Mozart zmarł w nãdzë i zapòmnieniu, pòchòwany w grobie dla ùbogichùbòdżich. Ale naprôwda, chòc jegò twórczosc nie bëła ju tak mòdnô we Wiedniu, dali òtrzëmywôłòtrzimywôł jednakrównak znaczącé przëchòdë z różnichrozmajitëch stron EuropëEùropë. ▼▲Mozart spdzôł òstatnié lata swéjégò żëcô we Wiedniù|[[Wiedeń|<nowiki>|</nowiki>]][[Wiedéń]], gdze do dzysù mòżna zwiedzac jeden z jégò apartaméntów prz ë''Domgasse 5'', pòłożony w pòbliżu katedrë Sw. Szczepana. W bùdinkù tëm Mozart skòmpònowôł w 1786 ''[[Weselé Figara]]''.
▲Jesz w rujanie 1791 nikt bë nie przëùszczôł, że za dwa miesące Mozart ju nie bãdze żëł. Przez wiele lat nie wiedzano, co bëło przëczëną smiercë kòmpòzytora, tradycija romantyczô zas stwòrzôła wokół tegò faktu wiele fantastycznëch legend. Pò długotrwałé analizé medëczné Antona Neumayra ùstalono jednak dosc szczegółowé przebiég chòrobë Mozarta, w chterném òpise znajdujã sã taczé òbjawë, jak: wësokô gòrączka, òbfité wëdzielanieé pòtu i wësëpka, stan zapalny i òbrzmienié w òbrãbie nogów.
▲Smiérc przerwała robòtã Mozarta nad mszą żałobną ''Requiem''. Na prosbã biłczé Mozarta dzeło to dokòńczëlë jégò drechë kòmpòzytorë, Joseph Eybler[[Eybler]] i Franz Xaver Süssmayr. W rãkopise Mozarta òstatnie nutë pòstawioné jegò rãką przëpadają na 8 takt partii wòkalnëch ''Lacrimosa''. Długò wierzono, że Mozart zmarł w nãdzë i zapòmnieniu, pòchòwany w grobie dla ùbogich. Ale naprôwda, chòc jegò twórczosc nie bëła ju tak mòdnô we Wiedniu, dali òtrzëmywôł jednak znaczącé przëchòdë z różnich stron Europë.
[[Kategòrëjô:mùzëkaMùzyka]]
| 