Florión Cenôwa - rozeszłoscë midzë wersjama

Pò bòkadny miôrcë wiédzë Cénôwa dëcht nôterno rozwôżôł sztudia teòlogiczné ë kariérã ksydza. Miast tegò, 22 gòdnika 1841 r. zôpisôł sã na filozoficzny wëdzél Wrocłôwsczégò Ùniwersytetu. 7 stëcznika 1843 r., przeniósł sã na wëdzél mediczny, gdze sztudérowôł colemało rok. Bëłë to nôwôżniészé lata jegò jintelektualny edukacji. Dostôwôł sztipend Towarzëstwa Nôùkòwi Pòmòcë, dzejającégò w Pòznanim; në miéwôł dëtkòwé drãgòtë. Przënômni dwa razë mieniôł téż w nym gardze stancje.

 

We Wrocławiu zetkł sã z słowianofilsczima prądoma, jaczé rozséwalë tam m.jin. fizjologa prof. Jón Ewangelësta Pùrkyně (téż dzekón wëdzélu), ë slôwista Francëszk Ladisłôw Čélôkòwsczi. W môju 1842 r. Cénôwa òstôł nôleżnikã Lëterackò-Słowiańsczégò Towarzëstwa. Brôł ùdzél w jegò zëbranich ë na jednym z nich, 17 czerwińca 1843 r., przedstôwiôł (pò pòlskù) referat „Ò tërôzniészim stónie germanizacji Kaszëb”. W wersëji miemiecczi, jakno „Die Germanisiriung (sic!) der Kaschuben”, stôł sã òn pierszą pùblikacją Cénôwë, a pòdpisôł òn jã prosto: „Kaszëba”. Tekst òpùblikòwałë lipsczé „Jahrbücher für slawische Literatur, Kunst und Wissenschaft” za rok 1843, z chtërnyma wespółrobòtã jesz pòzdze cygnął. Artikel dożdôł sã téż przedrëkù, a jegò ùsôdca - diplomù òd L-ST.

 

Sedzôł w Stôrogardze ë Grëdządzu, a òd lëstopadnika 1846 r. - w berlińsczim Mòabice. Pò rokù, òbczas chtërnégò ùmarlë jegò òjc ë brat, òstôł zaliczony do przédnëch prowôdników niédoszłégò pòwstaniô ë 17 lëstopadnika 1847 r., razã z 7 jinyma, òstôł skôzóny na smierc òbez scãcé topòrã. Równak flot, bò 6 strëmiannika 1848 r., karã nã òbmieniono na ògnariô, a 20 strëmiannika òbjãła gò amnestiô, a rzma ùwòlniła sôdzëwëch.

 

W gromicznikù tegò rokù Cénôwa nawiązôł kòrespòndencjã ze szczecëńsczim Towarzëstwã dlô Historie ë Stôrożëtnoscë Pòmòrsczich, chtërnémù przesłôł jinfòrmacje ò Kaszëbach ë jejich jãzëkù. Dostôł titel nôleżnika ë kòrespòndenta ti jinstitucji, chtërny pòzdze dedikòwôł swòjã dochtórską rozprawã. Na wespółrobòta natchnãła gò do czile dolmaczënków ë robòtë przë kaszëbskò-miemiecczim słowôrzu. W zélnikù 1850 r. naczął téż kòrespòndencją z badérama z Petersbùrga. Chòc blós lubòwnik, stôwôł sã znôczącą pòstacą słowiańsczégò nôùkòwégò swiata.

 

Do pòmòcë w gòspòdarstwie Cénôwa najął Rózalijã Tarnowską, chtërna chùtkò òstała panią dodomù. Mielë sëna Wòjcecha (ùr. 1858) ë trzë córczi, òficjalno panieńsczé dzecë swòji mëmë. Kòl kùńca żëcégò Cénôwa prawno ùznôł je za swòje ë chòcô nié miałë pasownégò „papiórka”, mògłë ùżëwac nôzwëska òjca. Pierwòrodny ùmarł niesteti w dzecyństwie, jakno téż jegò nômłodszô sostra Marta. Latów dozdrzeniałich dożiłë Marija Magdaléna (ùr. 1861) ë Barnisłôwa (ùr. 1869).

 

Mòże przëjąc, że w rokach 60-tëch Cénôwa ùsztabilizowôł swòje żëcé, równo na pòlu familijnym, jakno „kaszëbsczim”. Stôwôł sã téż figùrą w nôùkòwim swiece. W 1861 r. béł w Pradze ë na Łużëcach, a rok pózdni òbjachôł Kaszëbë. Òbczas stëcznikòwégò pòwstaniégò béł pòd nadzorã prësczi pòlicje. Na przełómanim 1865/66 r. zjawił sã w Òlëwie, a pòdobno biwôł téż m.jin. w Wejrowie ë Kartëzach, gdze miôł agitowac młodzëznã pro-ruskò.

 

Parłãczëło sã to z jegò rusofilską fascynacją, ùfùndowóną na spòdlim kòntaktów nôùkòwëch. Zabrzadowałë òne pôra drobnyma pùblikacjoma ë wzmiónkama ò Cénôwie, a téż ksążką A. Hilferdinga „Nédżi Słowión na pôłniowim pòbrzeżim Bôłtu” (1862), w chtërny naj bòjatéra miôł stolemny ùdzél. Finałã zôs - ë niespòdzajnym kùńcã - ny „miełotë” bëło rôczenié Cénôwë na wiôldżi Zjôzd Słôwiańsczi w Mòskwie (môj-czerwińc 1867 r.), sparłãczony z Etnografnym Pòkôzkã, na chtërny „bùdzëcél” pòsłôł swòje materiałë. Òbczas rozegracji zmerkôł równak, że rusczé władze jinaczi widzą tegòczasné „drëszstwò” pòlskò-rusczé niżlë nôùkòwcë, ùtwórcë czë zwëczajny lubòtnicë. Òstałë pò nim ù Cénôwë drobné dolmaczënczi z Pùszkina ë kaszëbsczi przekłôd słowianofilsczé wiérztë Fijodóra Tiutczewa „Vječnje žéc nąm v rozłąčenju?”

 

Wnenczas Cénôwa próbòwôł sóm zakładac jaczés szerszé związczi czë òrganizacje, co równak nie zagrało. Wëdôł pôrã spiéwôrzów, katézmùs ë „Dorade lekarzkje”, wznowił téż niechtërné wczasniészé swòjé tekstë. Wspòmógł rusczé ë czesczé pùblikacje etnograficzné. Na kùńc pòstanowił wëdawac swój cządnik. Mòże bëc, ëże chcôł téż założëc drëkarniô, cobë dopilowac chòcle pisënkù swòjich dokazów.<br>

Cządnikã nym béł „Skôrb Kaszébsko-słovjnskjè mòvé”, wëdôwóny w r. 1866-68 w Swiécim, a zafùlowóny trzënôstim numrã w 1879 r., nôpewni w Pòznaniu. Ne dwa roczniczi ùniesmiertniłë nôzwëskò Flóriana Cénôwë jakno ni blós jakno pierszégò pisôrza, pùblicësta czë dzejôrza, le téż wëdôwcã ë redachtora kaszëbsczégò. Zamikają w se bòkadné historiczné, lëteracczé, etnograficzné, a nawetka pòliticzné materiałë, ë są dogłãbno sztudérowóné bez pòkòlenia badérów kaszëbiznë.

Równoczasno ze slédnym „Skôrbã” wëszedł w Pòznaniu „Zarés do Grammatikj Kaŝebsko-Słovjnskjé Mòvé”, napisóny pò miemieckù. Bëła to slednô pùblikacjô Cénôwë ë brzôd wielelatnëch robòtów, ceniony bez pôrã dzesãclatów. Tedë ju - chòc naprzék swòjim pierszim ùdbóm ë zgrôwóm - stolemny Flóriôn miôł gwësny plac ë nôzwëskò w swiece ùczonym ë kùlturalnym. W 1875 r. òdwiedzôł gò pòdobno Òskar Kòlberg, pisywôł z nim Sztefan Ramùłt, a pòd sóm kùńc żëcégò miôł leżnosc ùzdrzec gò krótkò Heronim Derdowsczi, chtëren przejął pò nim kaszëbską stanicã.

 

F. Cénôwa ùmarł na zawôł serca pòpôłnim w sobòtã 26 strëmiannika 1881 r. w Bùkòwcu kòl Swieca, a spòczął na smãtôrzu w niedaleczim Przësérskù, gdze ju przed smiercą wëkùpił so plac na grób. Bez to naczãło sã jegò drëdżé żëcé, równo brzadowné jakno pierszé - ë wcyg dérëje.