Artisticznô gimnastika

Artisticznô gimnastika (ang. rhythmic gymnastics) – pòddiscëplina gimnasticzi, pòlégô na wëkònywanim tuńcowò-gimnasticzno-akrobaticznëch ùłożënków z balą, blewiązką, òbrãczą, skôczónką (nômłodszi miónkarze wëkònywają ne ùłożënki bez przëbòru).

Spòrtã zajimają sã dzéwczãta w wiekù òd kòl 4 do 24 lat. Gimnasticzczi, òkróm rozcygającëch i dżibkòscowëch cwiczënków, dlô pòprawë gracji i balansu (a téż rëszny i ritmiczny kòòrdinacje) wprawiają sã w klasycznym tuńcu z elementama tuńca charakteristicznégò.

Artisticznô gimnastika to spòrt, w chtërnym miónkarczi abò karna (piãc- abò szescòsobòwé) wëkònywają cwiczënczi z jednym abò pôroma przëbòrama: balą, blewiązką, òbrãczą, skôczónką abò tuńcowò-akrobaticzny ùłożënk (bez przëbòrów).

Wstãp

Spòrt uprawiany je przez dzéwczãta w wieku od około 4 do 24 lat. Gimnasticzczi, króm cwiczënków rozcygającëch i gibkòscowëch, dlô lepszi szëkòwnoscë i równowadżi a téż koordynacji ruchowej i rytmicznej cwiczą tuńc klasyczny z elementama tuńca charakteristicznégò. Artisticznô gimnastika je to spòrt, w chtërnym miónkôrczi abò karna piãc abò szesco òsobòwé robią cwiczënczi z jednym abò pôra przëbòrama: balą, blewiązką, òbrãczą, skôkanką, pôrą maczugów abò ùłożënk tuncowò-akrobaticzny (bez przëbòrów). W indywidualnëch miónkach miónkôrz cwiczi le z jednym przëbòrã za kòżdim razã. W miónkach karnów gimnasticzczi wëkònëją ùłożënk pòspólno i nôwëżi dwa ôrte przëbòrów mògą bëc wëzwëskóné przez karno cwiczącëch. Miónkôrczi mògą tedë wëmieniac sã midzë sobą przëbòrama równo w jaczim mòmence ùłożënkù. Miónkôrz mòże tej cwiczëc nôwiãcy dwùma ôrtama przëbòrów òb czas pòkazywaniô jednégò ùłożënkù. Artisticznô gimnastika to spòrt, chtërny parłãczi w se elementë baletu, gimnasticzi, tuńca i ùmiejãtnoscë ùżiwaniô przëbòrów. Dobiwcą miónków òstôwô ùczãstniczka, chtërna ùdostanie nôwiãcy pónktów przëznónëch ji przez karno sãdzów. Òbtaksowiwùjący dôwają bôczënk nôbarżi na skòczi, ùtrzimanié równowadżi, piruetë (òbrotë), elasticznosc, ùmiejãtnosc pòsłëgiwaniô sã przëbòrama, wëkònanié ùłożënkù i artisticznô wôrtnota. Òrganizacjô zarządzającô tim spòrtã na midëynôrodnym stãpniu – Midzënôrodnô Federacja Gimnasticznô wprowadzëła w latach: 2001, 2003, 2005 i 2008 zjinaczenia do zasadów pónktowaniô cobë pòdczorchnąc znaczenié technicznëch elementów i zmiészëc nieòbiektiwnosc w sãdzowanim. Przed rokã 2001 sãdze przëznôwalë pónktë w skalë do 10 – jistno jak w spòrtowi gimnastice. W 2003 rokù òsta wprowadzonô skala do 30 pónktów, w 2005 rokù do 20 pónktów, a w 2008 rokù zôs przëszlë nazôt do skali stãpniów z 30 pónktama. Na òglowé òbtaksowanié skłôdają sã pónktë w trzech dzélach, w chtërnëch dôwô sã bôczënk na: technikã, artisticzną wôrtnotã i wëkònanié. Midzënôrodnô Federacja Gimnasticznô decydëje téż ò tim jaczé przëbòrë mają bëc ùżiwóné òb czas miónków. Dzysdniowò ùznóné są leno sztërë z piãcu mòżlëwëch ôrtów przëbòrów.

Historiô

Artisticznô gimnastika przëszła òd dejów Jean-Georges Noverre’a (1727–1810), François Delsarte’a (1811–1871) i Rudolfa Bode (1881–1970) – òni wszëtcë wierzëlë w rëchòwą ekspresjã – pòkazywanié sã za pòmòcą tuńca i cwiczënków rozmajitëch dzélów cała. Pehr Henrik Ling rozszérzwiôł dali ne deje w swòjim XIX-wiecznym, szwedzczim systemie wòlnëch cwiczënków. System nen promòwôł „esteticzną gimnastikã”, w chtërny ùczniowie pikazywelë swòje wseczëca i emòcje za pòmòcą rëchu cała. Takô ùdba rozszérzwionô òstała przez Catharine Beecher. W gimnasticznym programie Beecher, jaczi nazéwôł sã „widzałosc bez tuńca”, dzéwczãta cwiczëłë w ritm mùzyczi, zaczënającë òd prostëch cwiczënków kalisteniczi przechòdzącë do barżi drãdżich aktiwnoscë. W latach 80. XIX stalata Szwajcar Émile Jaques-Dalcroze rozwinął euritmikã – ôrt fizycznégò treningù dlô mùzyków i tancôrzów. Francuz Georges Demenÿ ùsadzył cwiczënczi do mùzyczi, chtërné bëłë tak ùłożoné bë rozkòscérzac widzałosc rëchù, elasticznosc miãsniów i bëlną pòstawã. Wszëtczé ne sztile sparłãczono kòl 1900 rokù w szwedzczi szkòle artisticzny gimnasticzi, chtërna dodała pózni elementë tuńca fińsczégò. Cos kòle tegò czasu estończik Ernst Idla òkreslëł stãpnie trudnoscë dlô kòżdégò rëchù. W rokù 1929 Hinrich Medau założëł w Berlënie The Medau School – szkòłã, w chtërny gimnasticzczi trenowałë „mòderną gimnastikã” i rozwijałë ùmiejãtnoscë ùżëwaniô przëbòrów. Miónczi w artysticzny gimnastice zaczãłë sã w latach 40. XX wiekù w Związkù Radzecczim. FIG fòrmalno ùznała artisticzną gimnastikã za òsóbną discëplinã w 1961 rokù – nazéwóno jã tedë mòderną gimnastiką, pòtemù spòrtową gimnastiką artisticzną i w kùńcu przëjãto pòzwã artisticznô gimnastika (òryginalno w jãz. an. rhythmic gymnastics).

Sãdzowanié w artisticzny gimnastice

Dzéwczãta cwiczą na specjalny planszë, równak òb czas ùłożënkù ni mògą wińsc za kwadrat ò bòkù długòscë 13 metrów, bò je to karané. Kòżdi ùłożënk je òbtaksowiwóny przez sãdzów pòdzelonëch na dwie kòmisje: • D-technika cała i przëbòru (pòprawnosc wëkònywónëch elementów) • E-kòmisja wëkònaniô (kòmisja òdjimô pónktë za błãdë w cwiczënkù òd pòczątkòwëch 10,00 pónktów)

Indiwidualné ùłożënczi

Długòsc indiwidualnégò ùłożënkù wënosy òd 1:15 do 1:30 min. Gimnasticzczi przërëchtowiwùją 4 ùłożënczi z wëzwëskanim (abò nié) wëbrónëch przëbòrów. Kùńcowô pónktacjô je rozmajitô, mòże bëc òsóbnô dlô kòżdégò ùłożënkù, mòże téż bëc sëmą òcenów z wszëtczich. Òcena zanôlégô midzë jinszima òd stãpnia trudnoscë elementów, chtërne pòkazywô miónkôrka.

Ùłożënczi w karnach

Zbiorowé grëpë, czëlë tzw. zbiorówczi, skłôdają sã z 5 abò 6 miónkôrków, co zanôlégô òd wiekù grëpë. Młodszé juniorczi i juniorczi mają do pòkôzaniô 1 ùłożënk, a seniorczi (klasa méstrów) 2 ùłożënczi. Czas jednégò ùłożënkù wënosy kòl 2:30 min. W juniorkach je to 6 miónkarków, le w seniorkach grëpa skłôdô sã z 5 miónkôrków. Òcena juniorsczich grëpów wënosy do 30 pkt za ùłożënk, za to w seniorkach nôwiãkszé òbtaksowanié to 20 pkt za ùłożënk.

Przëpisë

1. [1] FIG Rhythmic Gymnastics Apparatus Programme – Olympic Cycles 2009–2016.

Bibliografiô

• Jolanta Piotrkowska Gimnastyka artystyczna w programie wychowania fizycznego dzieci i młodzieży • olimpiady.edu.pl Gimnastyka artystyczna kobiet – Sport w harmonii z muzyką (kopia strony na Internet Archive)