Neùtronowô gwiôzda - rozeszłoscë midzë wersjama

'''Neùtronowô gwiôzda''' – pòwstaje w wënikù wëbùchù gwiôzdë tzw. supernowi w póznym stadium ewòlucji gwiôzdów. [[Gwiôzda]] ò masëmase wiãkszi jak 10 masów [[Słuńce|Słuńca]], wëtwôrzô ù kresu swòji ewòlucji żelôzny dërżéń wielkòscë Zemi, w chtërnym nie mògą ju zachôdac reakcje jądrowi syntezë. [[Elektron|Elektronë]] ^{[[:pl:Elektron|(pl)]]} pãdzą tedë z prãdkòscą równą bezlëcha [[Prãdkòsc widu|prãdkòscë widu]] ^{[[:pl:Prędkość światła|(pl)]]}. Cësnienié rozpãdzonëch elektronów równoważi grawitacyjną sëłã przëcyganiégò gãsti materie. Ale przë dostateczno wiôldżi energii elektronów (temperatura wënôszô tedë kòl 10 miliardów Kelwinów), parłãczą sã òne z protonama, twòrzącë neùtronë. Cësnienié maleje, grawitacyjné òddzałiwanié bierze górã i w niecałą sekùndã dërżéń sã zapôdô i zamiéniô w neùtronową gwiôzdã. Dzél wëzwòlony przi tim energii je przekôzóny materii òtaczający dërżéń, chtërna z prãdkòscą czilenôscë tesący kilometrów na sekùndã rozbiégô sã w kòsmiczny przestrzeni. Całé zjawiskò, widoczné z daleka jakno gwôłtowny rozbłisk, nosy pòzwã supernowi II tipù<ref name=":0">[http://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/news/casa2011.html NASA'S Chandra Finds Superfluid in Neutron Star's Core (ang.). NASA, 2011-02-24. [dostęp 2011-02-24].]</ref> II tipù.

Gãstosc neùtronowi gwiôzdë przekrôczô 10¹² g/cm³ i w centrum je wiãkszô jak w atomòwim jądrze, a strzédnice neutronowych gwiôzdów są w grańcach òd 10 do 100 km. Jich masa mòże bëc nôwëżi kòl 2,8 raza wiãkszô òd masë Słuńca. Żlë cząstczi wëbùchù są masywniészé to pòwstôwô [[czôrnô dzura]]. Neùtronowi gwiôzdë są dlô nas òstatnim zdrzódłã jinfòrmacjëji ò nôbarżi skrajnym, a jesz dostãpnym òbserwacji stanie materii we [[:en:UniverseWszechswiat|Wszechswiece]]. Szacëje sã, że co tësãcznô gwiôzda w naszi Galaktice to neùtronowô gwiôzda.<ref>''[http://www.fuw.edu.pl/~ajduk/zjazd/haens.htm Paweł Haensel], '' [http://www.fuw.edu.pl/~ajduk/zjazd/haens.htm - Jądra atomowe we wnętrzu gwiazd neutronowych'', Centrum Astronomiczne PAN im. Mikołaja Kopernika, dostęp 2016-01-30]</ref>.  

* Kaaret; Prieskorn; in 't Zand; Brandt; et al. (2006). "Evidence for 1122 Hz X-Ray Burst Oscillations from the Neutron-Star X-Ray Transient XTE J1739-285". ''The Astrophysical Journal'' '''657''' (2): L97.arXiv:astro-ph/0611716. Bibcode:2007ApJ...657L..97K. doi:10.1086/513270