Wilëjô Gòdów
Wilëjô Gòdów, Wigiliô (z łacyńsczégò vigilia — ‘czuwanié’, ‘straż’ ; vigilare — ‘czuwac’) – w chrzescëjańsczi tradicji dzéń, jaczi pòprzédzô Gòdë. Wilëjô kùńczi cząd adweńtu.
W łacyńsczim kòscele Wilëjô Gòdów przëpôdô na 24 gòdnika, w prawòsławny Cerkwi – 6 stëcznika (co òdpòwiôdô 24 gòdnika wedle julijansczégò kalãdarza).
Wilëjô Gòdów nie je swiãtã, ale w pòlsczi (w tim kaszëbsczi) òbrzãdowòscë je dniã ùroczëstim, wszãdze trzëmanym za nôbarżi rodzynny dzéń w roku.
Wilëjô Gòdów na Kaszëbach
edicëjôW wiliowi dzéń Kaszëbczi szëkùją òd rena w chëczach: warzą pòstné wilëjné pòtrawë na wieczerzã, sprzątają, szëkùją swiąteczné môltëchë. Chłopi òpòrządzają przë chëczach, stôwiają i stroją razã z dzecama danowé drzéwkò. Przë wieczerzi òbrzészkòwò czëtô sã Swiãté Pismiona, dzeli òpłatkã i skłôdô żëczbë. Wedle zwëkù na biôłim tôflôkù òstawiô sã talérzëk dlô przëbëcznika.
Wszëtczé wilëjné pòtrawë rëchtowóné na kaszëbsczi swiąteczny stół mùszałë składac sã z zôrnów zbòża, miodu, òrzéchów, grzëbów, grochù, fasolë, bòbù, brzadu i rib. Spòdlim wilëjnégò i swiątecznégò zjestkù bëłë – òsoblëwie kòl rëbôków – solony wãgòrz, slédz, bretlińdżi. Na wilëjnym kaszëbsczim stole nôczãscy gòscëła téż grzëbòwô zupa, czasã zastãpòwónô brzadową. Ni mògło téż zafelowac pòstnégò bigòsu. Jednym z wilëjnëch deserów bëłë klósczi z makã. Nie bëłë òne równak pòdôwóné we wszëtczich dzélach Kaszëbsczi. Na gwës znóné bëłë w òkòlim Wejrowa[1]. Na Hélsczim Półòstrowie na Wileją rëchtowónô krëlczi, to je bùlwë w mùndurkach z solonym wãgòrzã, brzadową zupã z klóskama abò krëpama, chléb z syropã, miodné deserë z grizu z sokã i młodzowi kùch. W jinëch regionach Kaszëb biwałë téż slëwë z klóskama i rozynama, wãgòrz w biôłi pòlewce i bùlwë. W pózniészim czasu doszła jesz pòlewka ze swiéżëch rib[2].
Na Kaszëbach w Wilejã z darënkama przëchôdôł Gwiôzdór[3]. W wiliowi wieczór znónô je téż tradicjô òdwiédzaniô chëczów przez przezeblôkańców nazéwónëch „gwiôzdką” abò – na nordze Kaszëb – „panëszką”[4]. Pòstacje gwiôzdczi (m. jin. Dżôd z Babą, Kòzeł, Miedwiédz, Bòcón) mają symbòliczné znaczenié, narzesziwającë do òbrzãdów zrzeszonëch z bòkadoscą i płodnoscą[5].
Przëpisczi
edicëjô- ↑ Róża Wòszôk-Slëwa, Pòzwë pòtrawów òdbicym òbrzãdowégò rokù na Kaszëbach [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2010, s. 155
- ↑ W. Niemiec, Ò tim, jak przódë lat Kaszëbi warzëlë. Gawędy o dawnej kaszubskiej kuchni, Władysławowo 2004, s. 31.
- ↑ Józef Lanc, Gòdowé zwëczi na Kaszëbach, „Rëmskô Klëka” nr 12/2006.
- ↑ Eùgeniusz Prëczkòwsczi, Òbrzãdowi rok na Kaszëbach – dzysdnia. Próba pòdsëmòwaniô [w:] „Biuletyn Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” 2010, s. 183.
- ↑ Kòlãdnicë – mdą klewac do dwiérzów we Wilëją (Radio Kaszëbë)