Zalesanié

Zalesanié (dobòrowanié) to je proces „wnëkiwaniô” lasu na gruńta jinszé niżlë lasowé, np. na pògbùrsczé nieùżëtczé, dunë, bagna, torfòwiska, jak téż gruńta zniszczoné dzejanim człowieka (kòpalniané hałdë, òdkriwczi) pò to, żebë przëwrócëc jima nôtëralné warënczi, co są w bioekòlogicznym kómpleksu. Przed dobòrowanim, jedne ôrtë gruńtów nôpierwi brëkùją agrotechniczny òbróbczi.

Bez òstatné lata zmieniło sã mëszlenié lëdzy pòdług lasu. Przódë stąd le sã brało drewno i jinszé produktë a brzôd, dzys na las zdrzi sã jak na całowny ekòsystem, baro wôżny dlô fąksnérowaniô spòlëznë, òsoblëwie nen system, co wiąże wãdżel z gazów ceplarnianëch (wcygô CO). Las je tej nôwôżniészim dzélã biologiczny równowadżi Zemi, co téż rozsądzywô ò zdrowim i żëcym kòżdégò człowieka, dze je wiele roscënów, grzëbów, a zwierzãt i mikroòrganizmów, a téż nôbògatszô bòrda biologiczny rozmajitoscë. Na Kaszëbach mómë za wiele gruńtów nisczich klasów bònitacyjnëch, co jesz niedôwno, a i terô, są òróné. Wëłączenié jich z òbrôbianiô mô cwëk, bò mało co na nich rosce. Zasadzenié bòrów pòddwignie jich ekònomiczną wôrtnotã i jesz pòprawi statisticzné wskôzë pòdług lasów na Kaszëbach. Temù bédowóné spòsobë zakłôdaniô ùprawów, jich zortowégò składu i wëzwëskaniô samòséwów, dôwają bëlniészé zachòwanié biologiczny rozmajitoscë i lepszi stón zakłôdónëch lasowëch ùprawów.

Przë tim przënôlégô dodac, że zgódno z przepisama ò òchronie nôtërë, kòżdé dobòrowanié planowóné w grańcach krôjòbrazowégò pòwiatu i rezerwatu nôtërë miałobë bëc òbtaksowóné przez wòjewòdã (wòjewódzczégò kònserwatora nôtërë), abò w przëtrôfkù nôrodnégò parkù przez direktora tegò parkù, pò to, żebë ùznac, że dobòrowanié je zgódné z planã òchronë tegò môla i że nie zlëszi stónu sedlëszczów i zortów ùznónëch za nôpierszé. W òbsadzenim przënôleżnëch môlów òsoblëwie słëchô sã ùznac lëstã bédowónëch pierszich zortów do zaleseniô, taczich, co pasëją do tegò terenu.

Zortë drzewów òbjãtëch semieniową regiónalizacją:

Dali mùszôłbë rozważëc òbsadzenié zortama drzewów, co nie są òbjãté regiónalizacją semieniową. Do tëch przënôlégają:

Zortë

Strzédno na 1 ha dobòrowónëch gruńtów sadzonków z òdkrëtima kòrzeniama je kòle 8000 (dokładno mdze rzekłé kòżdi rôz w planie dobòrowaniô). Dobòrowanié mòże jic nôtëralno abò sztëczno. Przë jegò kùńcu më mómë do uczinkù z nowim ôrtã ùżëtkòwaniô gbùrsczich gruńtów i bez to kòżdô zmiana, to je równo, czë przińdzenié nazôd na gbùrsczi ùżëtk, abò namienienié tegò na pòzagbùrsczé i pòzalasowé céle, je mòżebnô leno pò dostanim zgòdë przënôleżnégò òrganu pùbliczny administracji.

Pò ùstalenim w gminie lokalizacji dobòrowaniô, nót je wëznaczëc gruńtë w òbjimie gbùrstwa. Żebë òbszacowac przëdatnosc gruńtów pòd las, wôrt sã przëzdrzec, jak leżą pòdług jinszich gruńtów lasowëch, jak są wiôldżé i jaczi mają sztôłt, a téż jak mògą wpłënąc na ùżëtkòwanié gruńtów, co pò sąsedzkù słëchają do gbùrstwa. Przënôlégô téż sprawdzëc, jak òznaczoné są włôsné bùdinczi i wiôlgòsc gruńtów do dobòrowaniô. Pierszéństwò bë miałë miec gruńtë, co leżą w enklawach abò półenklawach lasowëch i gruńtë, co łączą lasowé kãpë. Żebë bëła cągłosc ze starszim lasã, wiôlgòsc gruńtu do zaleseniô bë ni mia bëc miészô, jak 10 arów, a szérzô zaleseniô nié miészô, jak 20 métrów. Mùszi pamiãtac przë tim, że przë lokalizacji dobòrowaniô wôżné są wszelejaczé ògrańczenia, co wënikają z drogów, jaczé jidą przez gruńtë, z liniów energeticznëch, rurocągów i jinszich òbiektów (w tim téż melioracyjnëch). Bënë na gruńce dobòrowaniô mògą bëc jezórka, badżelnice, szónądżi, pòjedinczné brzadowé drzéwiãta, samòséwczi. Wszëtkò to mòżna dobrze wpasowac w nowé nasadzenia, żebë ùbògacëc biologiczną rozmajitosc całégò terenu, przë tim téż zwëskają wrazlëwé zortë na zyb abò fùchtnosc lëftu, co òsoblëwie je na òtemkłëch terenach. Trzeba téż tak rëchtowac drodżi na tim terenie, żebë letkò mógł wszãdze dojachac, przede wszëtczim w przëtrôfkù pòżaru.

Dzysdnia do dobòrowaniô stosëje sã

trzë zortë sadzeniowégò materiału

sadzónczi z òdkrëtim systemã kòrzeniowim. Roscą òne w lasowëch szkółkach,
sadzónczi z zakrëtim systemã kòrzeniowim, z briłką abò w znormalizowóny biksë. Roscą òne pòd kòntrolą (gruńt, cepłota, fùchtnosc),
sadzónczi z zakrëtim i zmikòrizowónym systemã kòrzeniowim w znormalizowóny biksë. Roscą òne pòd kòntrolą z ùżëcym specjalnégò substratu, szczépionégò jednym zortã mikòrizowónëch grzëbów.

Nôlepszim czasã na sadzenié je zymk. Tej roscënë są jesz w zëmòwim spikù. Przë sadzenim na zymkù mùszi pamiãtac, że nôchùtczi wegetëją: skòwrónk, òska i brzózka. Temù te mùszą bëc pierszé zasadzoné. Nôpierwi przënôlégò sadzëc na letczich gruńtach, żebë wëzwëskac jesz zëmòwą fùchtnosc. Sadzenié nôleżi kùńczëc w pòłowie maja. Zymkòwémù sadzeniu pòmôgô jesz spòkójné i bezdeszczowé wiodro, nôwëżi z przelotnym mżëkanim. Wiodro słoneczné, wietrzné i sëché nie je dobré na sadzenié òsoblëwie na piôskòwëch i sëchëch gruńtach. Mòcny wiater i òstré słuńce wësëszą môłé sadzónczi, co przëszkôdzają w jich przëjãcym sã. Òb jeséń sadzy sã lëscaté zortë. Robi to sã, jak spadną lëstë, tej transpiracjô spôdô do malga. Nôgòrzi òb jeséń przëjimają sã: lëpa, bùk, brzózka i papla.