Łukôsz Ewanielista
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.
Łukôsz Ewanielista – wierny towarzysz i współrobòtnik Swiãtégò Pawła chtërnémù towarzisził w misyjnych wanogach. Pòdług tradycji wczesnochrzescyjańsczich je aùtorã trzecy Ewanielji (pl), co pòcwierdzywo Ireneùsz z Lyonu(pl) (kòl 130 – kòl 202) i Òrigenes (158 – 254), a téż Dzejów Apòsztolsczich - trzecy i piąti knédżi Nowégò Testamentu; swiãti Kòscoła katolëcczégò i prawòsławnégò.
Nôstarszô wzmianka ò sw. Łukaszu znajdëje sã w Lësce sw. Pawła do Filemòna, wers 24. Je téż wëmieniôny w Lësce do Kòlosn (4,14) i w Drëdżim lësce do Timòteùsza (4,11), te dwa lëste sã przëpisywóné swiãtemù Pawłowi. Łukôsz nie należôł do karna dwanôsce apòsztołów Jezësa.
Żëcopis
edicëjôTradicjò kòscélnô ùtożsômiô sw. Łukasza z aùtorã Ewanielji Łukôsza i Dzejów Apòsztolsczich(pl).
Wedle tradycji zawarti w pismach historyków kòscoła i Òjców Kòscoła, swiãti Łukôsz pòchôdôł z z Antiochi Syrijsczi. Z warkù béł lékarzã (Lëst do Kòlosan IV, 14)
Miôł przëjic chrzest òbczas drëdżi wanodżi misyjny sw. Pawła Apòsztoła (kòl 50 r. n.e.) i òstac jegò ùczniã. Béł razã z nim w Rzimie, Macedonii i Grecji. Béł jegò nôwiarniészim towarziszã. Pòdług przekazów sw. Łukôsz ùmarł w Beòcji(pl), mającë 84 lata. Plac jegò grobù nie je znóny. Za nôbarżi mòżlëwi plac pòchówkù ùwôżô sã Eféz(pl) abò Teby(pl). Béł lékarzã (Pózdrôwiô waji Łukôsz, ùmiłowóny lékôrz, Kòl 4, 14)[1]. Jakò dowód katolëczi ùczałi wskazëją, że w pismach tradicyjnie mù przëpisywónych wëstãpùje wiele specjalisticznych terminów medicznych, wëstãpùjących téż w pismach Hipòkratesa czy Galena.
Jak głosy póz legeńda, chtërny sladë spòtikómë pierwszi rôz dopiérze kòl 530 r. w pismach Téòdora Lektora(pl), sw. Łukôsz béł malôrzã ikònów. Przëpisëje mù sã aùtorstwò wielu ikònów, w tim Pòwszechno czczonégò w strzédnowiecznym Bizancjum òbrazu Marii Theòtokòs, czôrny Madonnë czë wizerunkù Matczi Bòsczi Kòstromsczi(pl).
Kùlt
edicëjôRelikwie
edicëjôRelikwie swiãtégò Łukasza znajdëją sã w Padwie(pl) – w koscole pòd wezwaniém Swiąti Justinë, w Pradze - w katedrze swiãtégò Wita a téż w Tebach(pl).
Ikònografiô
edicëjôW ikònografii(pl) swiãtégò pòkazëje są czãsto jakò malëjącégò abò piszącégò, Rogier van der Weyden przedstawi gó na òbraze „Sw. Łukôsz malëjący Madonnã” óbczas pòrtretowaniô Marii, matczi Jezësa.
Atribùtama swiãtégò są: wół, zwój, malarskô paleta, papior i kamień. Wół (abò celé) ódnôszają sã do Łukasza, bò są óne zwierzãtama òfiarnyma, a Ewanieliô Łukôsza przëpisywónô Łukôszowi rozpòczinô sã òd pòwiôstczi ò Zachariaszu(pl), òjcu Jana Chrzcëcela(pl), chtërny skłôdô òfiarã w Swiątini (pòr. Łk 1,5 25)[2]. Wedle tradycji béł lekarza, dlôte czãsto je przedstôwióny w lekarsczi czôpce.
Patronat
edicëjôSwiãti Łukôsz je patronã Szpańsczi, introligatorów, lékarzi chirurgów, malôrzów, rzézbiarzów, grafików, historików, notariuszów i złotników.
Dzéń òbchòdów
edicëjôWspòmnienié liturgiczné óbchòdzoné je w Kòscole katolëcczim 18 rujana; w Pòlsce mô rangã swiãta[3].
Prawòsławnò cerkiéw wspòminô swiãtégò apostoła ewanielistã dwùkrotnie[4]: 18/31 rujana (tj. 31 rujana pòdług kalãdôrza gregóriańsczégò) i 4/17 stëcznika (tj 17 stëcznika pòdług gregóriańsczégò kalãdôrza).
Lëteratura
edicëjô- Eùgeniusz Gòłąbk (tołmaczenié): "Swiãté Pismiona Nowégo Testameńtu", Gduńsk-Pelplin 1993, ss. 111 - 112.
- Ewanielie na kaszëbsczi tołmaczoné. Z greczi przełożił na kaszëbsczi jãzëk ò. Adam Ryszard Sikora OFM. Gdańsk 2010, ss. 151 - 153; ISBN 9788387258399