Nôdgroda Nobla

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Nôdgroda Nobla – wëróżnienié przëznôwóné za wiôldżé òsygniãca nôùkòwé lub lëteracczi, abò za zasłudżi dlô spòlëznë i lëdzy. Nôdgroda je ùstanowionô òstatną wòlą szwédzczégò przerobnika i wënalôzcë dinamitu – Alfreda Nobela.

Historiô

Pierszô ùroczëstosc wrãczeniô ti nôdgrodë òdbëła sã w Królewsczi Mùzyczni Akademii w Sztokhòlmie w 1901 rokù. Òd 1902 rokù nôdgrodë są przëznôwóné przez króla Szwëcji.

Wskôzë

Kòżdi dobiwca dostôwô złoti medal i diplom, a téż wësoką dëtkòwą nôdgrodã, bë mógł dali robic w swòji wietwi nôùczi.

Òd 1901 rokù Nôdgroda Nobla je przëznôwónô w òbrëmiach:

fizyczi,
chemii,
fizjologii abò medicynë
lëteraturë
Pòkòjowô Nôdgroda Nobla
a òd 1968 rokù téż ekònomii.

Dobiwcë Nôdgrodë Nobla sparłãczeni z Kaszëbama (lëdã)

Günter Grass - 1999 z lëteraturë

Pòlsczi dobiwcë Nôdgrodë Nobla

Rok	Miono i nôzwëskò	Òbrëmié
1903	Maria Skłodowska-Curie	fizyka
1905	Henryk Sienkiewicz	lëteratura
1911	Maria Skłodowska-Curie	chemijô
1924	Władysław Reymont	lëteratura
1980	Czesław Miłosz	lëteratura
1983	Lech Wałęsa	pòkòjowô
1995	Józef Rotblat	pòkòjowô
1996	Wisława Szymborska	lëteratura
2018	Òlga Tokarczuk	lëteratura

Czekawòstczi

Nômłodszi noblësta

Malala Yousafzai: 17 lat stôrô, pòkòjowô nôdgroda

Nôstarszi noblësta

Leonid Hurwicz: 90 lat stôri, ekònomijô

Wielokrotny noblëscë

Maria Skłodowska-Curie: fizyka - 1903, chemijô - 1911
Linus Pauling: chemijô - 1954, pòkòjowô - 1962
John Bardeen: fizyka - 1956 ë 1972)
Frederick Sanger: chemijô - 1958 ë 1980

Rodzënë noblëstów

Rodzeństwò

Jan Tinbergen [1](ekònomijô 1969) i jego młodszi brat Nikolaas Tinbergen [2] (medicyna 1973)

Małżeństwa

Mariô Skłodowskô-Curie (chemijô 1911) i Pioter Curie [3] (fizyka 1903 – wspólno)
Irène Joliot-Curie [4] i Frédéric Joliot-Curie [5](chemijô 1935 – wspólno)
Gerty Cori [6] i Carl Cori [7] (medicyna 1947 – wspólno)
Alva Myrdal [8] (pòkòjowô 1982) i Gunnar Myrdal [9](ekònomijô 1974)
May-Britt Moser [10] i Edvard Moser [11](medicyna 2014 – wspólno)

Rodzëcë i dzecë

Mariô Skłodowskô-Curie (matka), Pioter Curie (òjc) i Irène Joliot-Curie (córka)
Joseph John Thomson' [12](òjc, fizyka 1906) i George Thomson [13] (syn, fizyka 1937)
William Henry Bragg [14](òjc) i William Lawrence Bragg [15](syn, fizyka 1915 – wspólno)
Niels Bohr [16](òjc, fizyka 1922) i Aage Niels Bohr [17](syn, fizyka 1975)
Manne Siegbahn [18](òjc, fizyka 1924) i Kai Siegbahn [19](syn, fizyka 1981)
Hans von Euler-Chelpin [20](òjc, chemijô 1929) i Ulf von Euler [21](syn, medicyna 1970)
Arthur Kornberg [22] (òjc, medicyna 1959) i Roger D. Kornberg [23](syn, chemijô 2006)

Òbaczë téż

Lësta dobiwców Nôdgrodë Nobla [24]
Nôdgroda Ig Nobla [25]
Nôdgroda Abela [26]
Nôdgroda Turinga [27]
Right Livelihood Award, zwônô alternatiwną Nôdgrodą Nobla [28]
Nôdgroda Fùndacji na rzecz Pòlsczi Nôùczi, zwônô "Pòlsczim Noblã" [29]

Bùtnowé lënczi

Òficjalnô starna Nôdgrodë Nobla [30]
Dobiwcë Nôdgrodë Nobla w òbrëmim fizyczi [31]
Dobiwcë Nôdgrodë Nobla w òbrëmim chemii [32]
Dobiwcë Nôdgrodë Nobla w òbrëmim fizjologii abò medicynë [33]
Dobiwcë Nôdgrodë Nobla w òbrëmim lëteraturë [34]
Dobiwcë Pòkòjowi Nôdgrodë Nobla [35]
Dobiwcë Nôdgrodë Nobla w òbrëmim ekònomii [36]