Wãdżel (łac. Carbonium, drzewiani wãdżel) – to je chemiczny pierwiôstk, niemetal, chtëren baro łacno twòrzi wiele chemicznëch związków z jinemi pierwiôstczemi (na Zemi je 10 milionów badérowanëch związków wãgla) - i je we wszëtczich żiwech òrganizmëch, dzãka czimu wãdżel je baro wôżni dlô żëcégò na Zemi. W nôtërë wëstãpùją baro wiele zortów, związków i òdmian wãgla, np:

  • jakò czësti pierwiôstk wãdżla: baro mitczi grafit, baro cwiardi diamańt i fuleren;
  • nieòrganiczné związczi wãgla jakò: wãglanë (np. wãglan kalcéńa, marmor, dolomit i jin. minerałë), wãgliczi, tlenczi (krziseńczi np. CO i CO2), wãdżlowi kwas;
  • òrganiczné związczi wãgla w żiwech òrganizmëch jakò: biôłtcza, tłuszcze, cëkrë, wãglowòdzëczi, aldehëdë, alkohole, aminë, aromatë, estrë, karboksële i jin;
  • miészónczi òrganicznëch związków wãgla jakò kòpôlné òpôłë to są: zemny gaz (butan, propan i jin), naftowô ropa, kòpôlné wãdżle - torf, bruny wãdżel, kamowi wãdżel i baro cwiardi a czësti kamowi antracët. Jakò òpôł wãdżel baro łacno sã pôli, le ma nôwikszã temperatura topnieniô ze wszëtczich pierwiôstków.
Grafit i diamańt to alotropowë, czëste fòrmë pierwiôstka wãgla
Kamowi wãdżel

Chemiczné pòdôwczi edicëjô

  • Symbòl: C
  • Lëczba atomòwô: 6
  • Temperatura topnieniô: 4440 °C (leno diamańt, w stolemnim cësku 122 tys. atm)
  • Atomòwô masa 12,011


  To je blós ùzémk artikla. Rôczimë do jegò rozwicégò.


Lëteratura edicëjô


H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Uut Fl Uup Lv Uus Uuo
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr