Władisłôw Łoczetk

Władysław^[1] I Łokietek (1260^[2] – 1333) – ksãca brzeskò – kùjawsczi, król Pòlsczi w latach 1320 – 33. Béł sénã kaca kùjawsczégò Kadzmiérza i jegò trzecy białczi Eùfrozynë, córci kaca òpòlskò – racybòrsczégò. Pò tim, jad stôł sã dozdrzelałi Łoczetk razã z bratã Kadzmiérzã òbjął rządë na Kùjawach i zemi łãczicczi, a pò smiercy Leszka Czôrnégò (jegò brata) przejął téż zemiã sieradzką (1288r.).

Nabitczi teritorialné

W gromicznikù 1289 r razã z Bòlesławã II płocczim i bratã Kadzmiérzã dobéł na Henrikù IV Probùsã (ksiqca wrocławsczim) pòd Sewirzém i na pół rokù zajął Karków. Òstôł stąd jednak wëgnóny przez Henrika IV, chërnëmùmieszkańcowie miasta sprzijalë barżi. Łoczek ùtrzimôł jednak zemiã sandomierskã i pòzëskôł sobie pòpiarcé tamtészégò możnowładztwa i mieszczaństwa. Zawôrł téż pòrozumienié z królã Wągrów Andrzejã III, chtërny òżenił sã z bratanicą Łoczetka. Sojusz ten ókôzôł sã dlô Łoczetka barô wôżny, bò w 1291 r. do Môłopòlsczi wkroczëłë wòjska czesczé Wacława II (Andrzéj III przësłôł tedë wòjska).

Czedë Wacłôw II ùmòcnił sã w Krakòwie i zëskôł pòpiarcé môłopòlsczégò ,możnowładztwa i duchowieństwa, wëpôrł Łoczetka z Sandomierza, a dali zmusił gò do zrzeczeniô sã roszczeniów dlô Môłopòlsczi i złożenia hołdu lennégò. W 1293 r. w Kaliszu Przemisł II (kaca wiôlgòpòlsczi), Władisłôw Łoczetk i jegò brat Kadzmiérz zawarlë razã z arcybiskùpã gnieznieńsczim Jakùbã Swinką tajny układ procem Wacławòwi II.

Òstôł òn przëpieczãtowóny zdënkã Łoczetka z Jadwigą (córką Bòlesława Pòbòżnégò kalësczégò, półostrą Przemisła II. Nie wiadomò, jaczé pòstanowienia zawierôł ten ùkłôd, ale prôwdobòdobnie dzãka niemù doszło do kòronacjë Przemisła II (1295r.), chtërna nie widzała sã branderbùrczikóm – z jich inspiracjë w gromniczniku 1296 r. Przemisł II òstôł zamordowany. Tedë Łoczetk wëstąpił ò spôdk pò Przemislu II, ale to samò uczynił téż Henrik Głogòwsczi.

W kùńcu òbaji zdecydowelë sã pòdzelëc spôdkã. Łoczietkòwi przëpadło ksãstwò kalisczé i strzódkòwô czãsc Wiôlgòpòlsczi z Gnieznã i Pòznaniã. W tim samim rokù zajął téż Pòmòrzé Pòrénkòwé, co znacząco wzmocniło jegò pòzycjã. Jegò nieùdolnô pòlitika bënowô w Wiôlgòpòlsce sprawiła, że tamtészé mòżnowładztwò zôs poparło Henrika głogòwsczégò, chtërny cesził sã sympatią dëchùwieństwa. Bezmòcny Łoczetk, na chtërnégò biskùp pòznańsczi Andrzéj Zaremba rzucył w 1298r. klątwã, chcôł Retowa swòją pòzycjã i zawôrł układ z Wacławã II.

Òdstąpił mù swòje prawa do Môłopòlsczi i zemi sandomiersczi, co doprowadzëło do bùntu rycerstwa procem Łoczetkòwi. Kòrzistającë z òkazjë Wacłôw II zajął Wiôlgòòlskã i w 1300 r. kòronowół sã na króla Pòlsczi. Łoczetk wëjachôł z kraju, ale òstawił na Kùjawach białkã, córkã i dwóch sënów, chtërnëma opiekował sã mieszczanin Gerka. Timczasã Łoczetk ùdôł sã do Rzimù, gdze zabiegôł ò protekcjã papieża Bònifacégò VIII niechętno nastawionégò do cesarza i pòpierającégò gò Wacłôwa II.

Pózni Łoczetk wëjachôł na Wãgrë, gdze związôł sã z Andegawenama walczącyma procem Wacławòwi II ò kòrónã. Czej Andegawenowie (Karól Robert) dobéł w ti rozgrywce, udzielił Łoczetkòwi pòmòcë i w 1305 r. kaca wrócył do kraju. Òpanowôł zemiã sandomierską, a pò śmierć Wacława III zniechãconé do czeszczich rządów mòżnowładztwò môłopòlsczé poparło Łoczetka, chtërny ju rëchli zdobił Wawel. Pòdobno zachowek sã mieszkeńce Kùjawów, zemi łãczicczi i seradzczi a téż Pòmòrzégò Gdùńsczégò.

Skòmplikòwała sã sytuacja w Wiôlgòpòlsce, gdze Łoczetk mus ził rëwalizowac ò wpłiwë z Henrikã głogòwsczim. Czedë Łoczetk walcził na Pòmòrzu procëm Swiãcom (mòżnowładcóm związanym z Branderbùrczikama), niemieccy mieszczaństwò Krakòwa pòd wòdzą wójta Alberta i biskùpa Jana Mùskatë rozpòczãło bùnt (1311-12 r.). Arcybiskùp gnieznieńsczi Jakùb Swinka (pòpierający Łoczetka)) wëtocził tedë Mùskace proces kanoniczny i zwiesył gò w czinoscach. Czedë Łoczetkwalcził w Môłopòlsce, Branderbùrczicë zaatakòwelë Pòmòrzé Gdùńsczé. Łoczetk, nie mògącë sóm interweniowac, zwrócił sã ò pòmòc do Krziżôków.

Òni pòpiarlë Branderbùrczików, ale sami zagarnął te zemie. Łoczetk próbował pertraktowac, ale bezskùteczno. Pòza władanim Łoczetka òstôwała dali Wiôlgòpòlska, gdze nieùdolné rządë sprawòwało piãc sënów Henrika głogòwsczégò. Doszło tam do bùntu ricerstwa, chtërny wëbrało władcą Łoczetka, a Jakùb Swinka zagrozył młodim Głogòwczikóm. W 1314r. Łoczetk przëjachôł do Wiôlgòpòlsczi, pòkònôł bùnt mieszczanów pòznańsczich (na czele z wójtã Przemkã) i òbjął rządë nad tą dzelnicą.

Kòrónacja na króla Pòlsczi

20 I 1320 r. Arcybiskùp gnieznieńsczi Janisłôw kòrónowôł Łoczetka na króla Pòlsczi (nowima insigniama, bò stôré wëwiózł Wacłôw III) – bëło to ùwieńczenié dzeła zjednoczenia państwa pòlsczégò. Pòza państwã òstalë jednak Szląsk i Mazowszé a téż Pòmòrzé. W latach 1329 – 1331 Łoczetk tracy na rzecz Krziżôków zemiã dibrzińską i Kùjawë. Łoczetk ùmarł 2 strëmiannika 1333 rokù na Wawelu, gdze òstôwô ôòchòwóny.

Bibliografiô

H. Samsonowicz, Historia Polski do 1795 roku
Baszkiewicz J., Polska czasów Łokietka, Warszawa 1968.
Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951.

Przëpisczi

↑ Dôwnô fòrma brëkòwónegò przez ksãca miona to téż Włodzisław. K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań – Wrocław 2001, s. 116.
↑ O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 340. Podobnie K. Jasiński, op.cit., s. 117-118, choć skłania się on do datowania urodzin tylko na rok 1260, pomijając pierwsze 19 dni stycznia roku następnego.

[1] Dôwnô fòrma brëkòwónegò przez ksãca miona to téż Włodzisław. K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań – Wrocław 2001, s. 116.

[2] O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 340. Podobnie K. Jasiński, op.cit., s. 117-118, choć skłania się on do datowania urodzin tylko na rok 1260, pomijając pierwsze 19 dni stycznia roku następnego.

[1]

[2]