Izabella Trojanowskô

Izabella Trojanowskô (ùr. 10 lëpińca 1929 w Gdini, ùm. 21 łżëkwiata 1995 w Gduńskù) – pòlskô gazétniczka i pisarka, zasłużonô dlô kaszëbsczi kùlturë, w latach 1980-1983 przédniczka Òglowégò Zarządu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.

Biografiô

Ùrodzyła sã 10 lëpińca 1929 w Gdini jakò jedurnô córka Michała Aleksandra i Zofii Wiktorii z Pòdkulińsczich. Ji òjc béł przed wòjną prôcownikã Generalnégò Kòmisariatu Rzeczpòspòliti Pòlsczi w Wòlnym Gardze Gduńskù. W Gdini zaczãła nôùkã w pòwszechny szkòle, chtërną òb czas wòjnë kòntinuowa w Warszawie, dze ji rodzëna szczestlëwie przeżëła òkùpacjã. Pòwszechną szkòłã ùkùńcziła w 1942, a tej brała ùdzél w krëjamnëch kómpletach. W 1944 ùkùńcziła drëgą klasã gimnazjum. Pò warszawsczim pòwstanim Trojanowsczi nalezlë sã w Nowim Sączu, skądka przez wëzwòlóną stolëcã wrócëlë do Gdùnska. Zamieszkalë wnenczas we Wrzészczu na ùlicë Grunwaldzczi. Tuwò Izabella w 1948 zdała maturã w III Państwowim Gimnazjum i Liceùm w Gduńskù-Wrzészczu. W tim samim rokù zaczãła sztudérowanié w Wëższi Szkòle Mòrsczégò Handlu (WSHM) w Sopòce, chtërné przerwa pò złożenim egzaminów I rokù z przëczënë chòroscë. W 1950 zaczãła kòntinuowac sztudérowanié w Wëższi Ekonomiczny Szkòle w Szczecënie. Òd séwnika tegò rokù zaczãła robic jakò môlowô kòrespóndentka „Wieczórnégò Ekspresu” w Szczecënie i Gduńskù. Nie dała radë pòłączëc zôróbkòwi robòtë z nôùką i mùszała jesz raz przerwac sztudérowanié.

1 maja 1951 òsta etatowim prôcownikã-gazétnikã w redakcje Bôłtëcczégò Dzénnika, przódë w gòspòdarczo-mòrsczim dzélu, a z czasã w môlowim. Òdtąd na dobré zaczãlë sã ji twórczé wanodżi pò Kaszëbach i jinëch regionach Gduńsczégò Pòmòrzô.

W 1964 òsta pùblicystką w kùlturalnym dzélu „Głosu Wëbrzeżô” (òrganu Wòjewódzczégò Kòmitetu Pòlsczi Zjednóny Robòtniczy Partie w Gduńskù), nôwôżniészi gazétë w Trzëgardze i wòjewództwie. Trojanowskô robiła w ti gazece bez oprzestónkù jaż do 1981 rokù. Pò wëdarzeniach „Zélnika 1980” twòrziła tidzenik „Samorządność”, òglowòkrajowé pismiono gduńsczégò regionu NSZZ Solidarnosc, w chtërnym przédnym redaktorã béł Lech Bądkòwsczi (Trojanowskô bëła jegò zastãpniczką). Z przëczënë wprowadzeniô wòjnowégò stanu wëszlë leno sztërë numrë pismiona. Pòzbawiónô robòtë Trojanowskô przeszła na wczasniészą emeriturã. Nie przerwa równak robòtë twórczi, a tim barżi spòlëznowégò dzejaniô.

Dzejanié dlô kaszëbsczi kùlturë

Izabella Trojanowskô mô wiôldżé zasłudżi dlô kaszëbsczi kùlturë. Òd lat 50. òdbiwa wanodżi pò Kaszëbach i Kòcewim. Drëszëła sã òsoblëwie z mieszkańcama Wdzydz i Łãczëńsczi Hëtë. W 1956 bëła wespółzałożëcelką Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô i bëła na co dzéń zaangażowònô w różné sferë dzejaniégò ti òrganizacje. Wiedno bliskò wespółrobiła z „Pòmeranią” (a w 1963 bëła nawetka redaktorką ji pòprzédnika – „Biuletinu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô”). Kòl „Kaszëb” i „Pòmeranie” wespółrobiła téż z taczima pismionama, jak „Zemia i Mòrzé”, a téż „Pòmòrzé”, na starnach chtërnëch je wiele artiklów Trojanowsczi, tikającëch sã spraw Kaszëbów i Gduńsczi Pòlonie.

Do kùńca przënôléga do karna nôblëższich drëchów L. Bądkòwsczégò. W latach 70. sprôwiała fónkcjã przédnika gduńsczégò partu Zrzeszeniô. Wiôldżim dobëcym tegò partu bëło wëdowniczé dzejanié pòd merkã pieczãcë Swiãtopôłka Wiôldżégò, wbrew politiczi władz. Trojanowskô przënôléga do wąsczégò karna jinicjatorów tegò dzejaniô, a téż wespółtworziła pierszi wëdowniczy fùndusz i przez lata przédnikòwa Wëdowny Kòmisje. Miała blisczé, a czãsto przëjacelsczé kòntaktë z aùtorama i bëła redaktorką mnodżich tomików pòezji, bôjków, prozë, wspòminków. Ji ùdbą bëła seriô teczków kaszëbsczégò i kocewsczégò wësziwkù, chterné dôwałë zwësk na pòkrëcé kòsztów pòwôżniészi deficytowi lëteraturë. Dolmacziła z kaszëbsczégò na pòlsczi bôjczi Alojzégò Nagla i Józefa Ceynowë. Pòdjãła téż próbã nowégò dolmaczenia na jazëk pólsczi Remùsa. To wszëtkò robiła òna mdącë baro aktiwną téż bùten Zrzeszeniô, wespółrobiącë z wòjewódzczima i môlowima jinstitucjama kùlturë, m.jin. z Wòjewódzczim Dodomã Kùlturë i Wòjewódzczim Kònserwatorã Zabëtków, dze promòwała bùdacjã i rozwij Kaszëbsczégò Etnograficznégò Parkù i Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi. W ji redaktorskò-editorsczim doróbkù baro wôżny môl zajimają wëdóné przez Mòrską Wëdowiznã „Wspòminczi z odbùdacje Głównégò Gardu Gduńska” (Gduńsk 1978). W ti sami wëdowiznie wëszła ji żeglarskô òpòwiesc dlô dzecë pt. „Order różë wiatrów” (Gduńsk 1974). Trojanowskô bëła téż aùtorką turisticznëch prowadników pò Pòmorzim. Razã z Różą Òstrowską òbmësliła kòncepcjã kaszëbsczégò Bedekera – ksążczi chtërna do dzysô je wôrtnym zdrzódłã wiédzë ò Kaszëbach nié le dlô turistôw, a i dlô samich Kaszëbów.

Czej wëbuchnął sztrajk robòtników w zélniku 1980 rokù, ju na samim pòczątkò przëszła do redakcji „Pòmeranie" z napisóną deklaracją sczerowóną do stoczniowców z pòpiarcym ti rësznotë i razã z red. Kristiną Pùzdrowską zbiérała pòdpisë pòd tim apelã. Trojanowskô przewòdzyła karnu, jaczé chcało zmianów w KP-Z. Na Zjezdze Delegatów Kaszëbskö-Pömörsczégö Zrzeszeniô w gòdnikù 1980 pòdczorchiwała, że órganizacjô na mùszi sã rozrechòwiwac ze swòją przeszłoscą, stac sã barżi masową, aktiwno parłączëc są w samòrządowé dzejania òbëwatelsczé. Jakò pierszô białka w historie Zrzeszeniô òstała tedë jegò przédniczką.

Wedle Stanisława Janczi jakò przédniczka Kaszëbskò-Pòmòrsczégó Zrzeszeniô w latach 1980-1983 Izabella Trojanowskô pòkôzała bòhaterstwò i pòliticzną mésternotã. Czej gen. Wòjcech Jaruzelsczi ògłosył wòjnowi stón, solidarno biôtkòwała razã z przédnym redaktorã „Pòmeranie" Wòjcechã Czedrowsczim ò òdwòłanie zawieszeniô wëdôwaniô miesãcznika. Ùdało sã to dopiérze na pòczątku 1983 rokù, równak przez cały rok 1982 ùdało sã ji wëbiôtkòwac wëdanié 20 ksążków przez KPZ. Zrzeszenie pòd przewòdnictwã Trojanowsczi nie chcało przestąpić do Patrioticzny Rësznotë Nôrodowégö Òdrodzeniô, chtërna pòpiérała dzejania władzë. Trojanowskô biôtkòwała ò sprawë Zrzeszeniô w Sejmie PRL i w rozmòwach ze Stanisławã Bejgerã, I sekreterą wòjewódzczi partie we Gduńsku. Mimo wiele ataków na òrganizacjã, Zrzeszeniu przëbëło 1500 nôleżników, a lëczba partów z 18 zwiakszëła sã jaż do 31, wiãcy niż donëchczôs bëło téż imprezów, roczëznów i uroczëstoscë. Zrzeszenie w tim czasu wëdało 60 ksążków w nakładze 263 tësący egzemplarzi. Na zjezdze 3 gòdnika 1983 roku, chtëren zamikôł cząd ji przédnictwa, dostała wiôldżi aplaùz.

W latach 90. pò zmianie ùstroju w Pòlsce, K-PZ namieniło Trojanowską na redaktora kaszëbsczégò magazynu „Rodnô Zemia”. Trojanowskô rëchli ni mia wiele do ùczinkù z telewizyjnym dzénnikarstwã, równak bëlno znała region i lëdzy, co w nim mieszkelë. Dzãka temù ùdało ji sã ùrëchtowac program ò dosc szeroczim tematicznym òbjimie. W kòżdim dzélëkù bëłë relacje ze swiéżich wëdarzeniów, përznã historii, kaszëbskô wiérzta i pòkôzk dëcht le wëdónëch ksążków. Tej-sej prowadzëła wëwiadë z ùczałima i kaszëbsczima dzejarzama.

Na pòczątkù lat 90. Trojanowskô corôz barżi nie béła rôd z dzejaniégò niechtërnëch przédników KPZ. Òsoblëwie na sercu leżôł ji part we Gduńskù, z chtërnym bëła zrzeszonô òd lat. Z ji pòdskacënkù na przédnika wëstartowôł i dobéł w wëbòrach Zbiszk Jankòwsczi, a sama Trojanowskô weszła do zarządu. Trojanowskô widza, że dzejanié w Zrzeszenim mùszi bëc òpiarté na drżéniu kaszëbsczim z kaszëbsczim jäzekã jakò fuńdameńtã. Temù tak baro dba, żebë w „Rodny Zemi” bëło corôz wicy kaszëbiznë, chòc sama doch gadac pò kaszëbskù nie rozmia.

Dzedzëctwò

Ùmarła na serce 21 łżëkwiata 1995. Ju w bòlnicowim łóżkù pisała scenarnik do òstatny swòji „Rodny Zemi”. Spòcziwô na smãtôrzu Srebrzysko we Gduńskù.

Jakò redaktórka „Rodny Zemi”, ju w nowich pòliticznëch realiach pò 1989, Trojanowskô zgromadzëła wkół se karno młodich Kaszëbów, jaczim ùdało sã stwòrzëc z czasã gwôsné medialné pòdjimiznë.

Swòje òblubienié kaszëbsczi zemi i zaangażowanié w kaszëbskò-pòmòrską rësznotã ùwiczlëła testamentowim zôpisã, w chtërnym całi swój doróbk (aùto, kaszëbską chëcz na Dzéwczi Górze w gminie Chmielno, ksãgòzbiór ò regionalny tematiczi, dzeła lëdowégò kùńsztu) przekôza na spòlëznowé céle, m.jin. na stipendialny fùndusz dlô młodëch gazétników, òsoblëwie kaszëbsczich.

Nôdgrodë

Jakò jedna z pierszich (ju w 1968 rokù) òsta wëprzédnionô Medalã Stolema za całowny doróbk pùblicysticzny. Bëła pierszą òsobą wëprzédnióną Złotą Znaką Pieczãcë Swiãtopôłka Wiôldżégò. W ji dorobkù je téż m.jin. Kawalersczi Krziż Òrderu Òdrodzeniô Pòlsczi i hònorowé znaczi: „Za zasłudżi dlô gardu Gduńska” (1960), „Za starã ò zabëtczi” (1967), „Zasłużonym Gduńsczi Zemi” (1968), a téż titel „Òpiekùn môlów nôrodny pamiãcë” (1966).

Bibliografiô

• Józef Bòrzëszkòwsczi, Izabella Trojanowska – w 20. rocznicę śmierci, Pomerania 2015 nr 4, s. 14-19.